Vì sao doanh nghiệp có lãi nhưng luôn thiếu tiền mặt?
Mục lục
Nhiều doanh nghiệp rơi vào một tình huống tưởng như mâu thuẫn: báo cáo tài chính thể hiện có lãi, nhưng tài khoản ngân hàng thường xuyên ở trạng thái cạn tiền. Doanh thu vẫn ghi nhận đều đặn, lợi nhuận vẫn dương, nhưng đến lúc cần chi trả lương, thanh toán cho nhà cung cấp hay nộp thuế, doanh nghiệp lại phải xoay xở từng khoản.
Thực tế này khiến không ít chủ doanh nghiệp bối rối và đặt câu hỏi: “Doanh nghiệp mình đang làm ăn có lãi, vậy vì sao lúc nào cũng thiếu tiền?” Nguyên nhân nằm ở một điểm mấu chốt mà nhiều người mới quản lý tài chính doanh nghiệp thường bỏ qua: lợi nhuận không đồng nghĩa với tiền mặt sẵn có.
Hiểu đúng bản chất của vấn đề này là bước đầu tiên để doanh nghiệp tránh rơi vào tình trạng thiếu tiền kéo dài, dù trên sổ sách vẫn đang “làm ăn có lời”.
1. Phân biệt lãi kế toán và dòng tiền
Trong quản lý tài chính doanh nghiệp, lãi kế toán và dòng tiền là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, nhưng lại rất dễ bị nhầm lẫn.
Lãi kế toán là con số được ghi nhận trên sổ sách kế toán. Khoản lãi này hình thành khi doanh nghiệp đã bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ và đủ điều kiện ghi nhận doanh thu, không phụ thuộc việc tiền đã thu về hay chưa. Nói cách khác, lãi kế toán phản ánh kết quả kinh doanh theo nguyên tắc kế toán, chứ chưa phản ánh lượng tiền thực có trong doanh nghiệp.
Trong khi đó, dòng tiền thể hiện tiền thực thu – thực chi trong một khoảng thời gian. Dòng tiền cho biết doanh nghiệp thực sự có bao nhiêu tiền mặt hoặc tiền trong tài khoản để chi trả các nghĩa vụ hằng ngày như lương, tiền thuê, tiền hàng, thuế và các khoản vay.
Sự khác biệt này lý giải vì sao hai con số thường không trùng nhau: doanh nghiệp có thể ghi nhận lãi do đã bán được hàng, nhưng nếu khách hàng chưa thanh toán, tiền chưa về thì dòng tiền vẫn âm. Ngược lại, có thời điểm doanh nghiệp không có lãi kế toán nhưng dòng tiền vẫn dương do thu được công nợ từ các kỳ trước.
Việc phân biệt rõ lãi kế toán và dòng tiền giúp doanh nghiệp nhìn đúng “sức khỏe tiền mặt” của mình, thay vì chỉ dựa vào con số lợi nhuận trên báo cáo.
2. Nguyên nhân chính khiến doanh nghiệp có lãi nhưng thiếu tiền
2.1 Công nợ phải thu lớn, khách hàng trả chậm
Doanh nghiệp đã bán hàng, đã ghi nhận doanh thu và lợi nhuận, nhưng tiền vẫn nằm ở khách hàng. Khi thời hạn thanh toán kéo dài, hoặc khách hàng trả chậm so với hợp đồng, dòng tiền vào bị nghẽn. Trên sổ sách vẫn có lãi, nhưng thực tế doanh nghiệp không có tiền để xoay vòng chi tiêu hằng ngày.
2.2 Chi tiền trước – thu tiền sau
Nhiều mô hình kinh doanh buộc doanh nghiệp phải ứng tiền trước: mua nguyên vật liệu, trả tiền thuê, trả lương, chi marketing… trong khi doanh thu chỉ thu được sau một thời gian. Khoảng chênh lệch thời gian này khiến tiền mặt bị thiếu hụt, dù hoạt động kinh doanh nhìn chung vẫn có lãi.
2.3 Hàng tồn kho nhiều, vốn bị “chôn”
Hàng tồn kho là tài sản, nhưng không phải tiền mặt. Khi doanh nghiệp nhập hàng quá nhiều hoặc hàng bán chậm, một lượng lớn vốn bị “nằm im” trong kho. Lợi nhuận chỉ phát sinh khi hàng được bán, còn trong thời gian tồn kho, doanh nghiệp vẫn phải chi tiền cho lưu kho, bảo quản, vận hành mà không có dòng tiền về.
2.4 Đầu tư, mua tài sản, trả nợ vay
Việc mua máy móc, thiết bị, phương tiện, hoặc trả nợ gốc vay ngân hàng đều làm giảm tiền mặt ngay lập tức. Tuy nhiên, các khoản này thường không được ghi nhận toàn bộ vào chi phí trong kỳ, nên lợi nhuận kế toán vẫn dương, trong khi tiền trong tài khoản lại giảm mạnh.
2.5 Mở rộng kinh doanh quá nhanh
Khi doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, mở thêm chi nhánh, tuyển thêm nhân sự, tăng quy mô sản xuất, nhu cầu vốn lưu động cũng tăng theo. Nếu dòng tiền không được chuẩn bị tương ứng, doanh nghiệp rất dễ rơi vào tình trạng càng bán nhiều, càng thiếu tiền, dù lợi nhuận trên báo cáo vẫn đẹp.
2.6 Chi phí cố định cao, quản lý dòng tiền kém
Các khoản chi cố định như lương, thuê văn phòng, chi phí vận hành phải trả đều đặn mỗi tháng. Nếu doanh nghiệp không theo dõi sát dòng tiền vào – ra, không lập kế hoạch thu chi cụ thể, chỉ cần doanh thu về chậm hơn dự kiến cũng đủ khiến tiền mặt không đủ dùng, dù tổng thể vẫn đang có lãi.
3. Hậu quả khi thiếu tiền mặt dù đang có lãi
Thiếu tiền mặt không chỉ là vấn đề tạm thời về dòng tiền, mà còn kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho hoạt động kinh doanh, ngay cả khi doanh nghiệp đang có lãi trên sổ sách.
Trước hết, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng không đủ tiền chi trả các nghĩa vụ ngắn hạn. Lương nhân viên, tiền thuê mặt bằng, thanh toán cho nhà cung cấp hay nộp thuế đều là những khoản phải trả đúng hạn. Chỉ cần chậm trễ, hoạt động vận hành đã bắt đầu bị ảnh hưởng.
Tiếp theo là mất uy tín với đối tác và người lao động. Việc thanh toán chậm, xin giãn nợ hay liên tục hứa hẹn dễ khiến nhà cung cấp dè chừng, hạn chế bán chịu, còn nhân sự thì thiếu niềm tin vào sự ổn định của doanh nghiệp. Uy tín một khi suy giảm sẽ rất khó khôi phục trong ngắn hạn.
Nguy hiểm hơn, thiếu tiền mặt kéo dài có thể dẫn đến đứt gãy dòng tiền. Khi không còn đủ tiền để duy trì hoạt động thường xuyên, doanh nghiệp buộc phải vay ngắn hạn, xoay vòng bằng các giải pháp tạm bợ, làm tăng rủi ro tài chính. Trong nhiều trường hợp, dù doanh nghiệp vẫn “có lãi” trên báo cáo, nhưng thực tế vẫn đứng trước nguy cơ đình trệ hoạt động hoặc thậm chí phá sản vì không còn khả năng thanh toán.
4. Giải pháp cải thiện dòng tiền
Để thoát khỏi tình trạng có lãi nhưng vẫn thiếu tiền, doanh nghiệp cần chuyển trọng tâm từ “chỉ nhìn lợi nhuận” sang quản trị dòng tiền một cách chủ động. Dưới đây là những giải pháp thực tế, dễ áp dụng, đặc biệt phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Thứ nhất, quản lý công nợ chặt chẽ.
Doanh nghiệp cần theo dõi sát thời hạn thanh toán của từng khách hàng, hạn chế bán chịu tràn lan và có chính sách nhắc nợ rõ ràng. Công nợ được thu đúng hạn sẽ giúp tiền quay vòng nhanh hơn và giảm áp lực thiếu tiền mặt.
Thứ hai, kiểm soát hàng tồn kho.
Duy trì tồn kho ở mức hợp lý giúp tránh tình trạng vốn bị “chôn” quá lâu. Doanh nghiệp nên rà soát hàng chậm luân chuyển, điều chỉnh kế hoạch nhập hàng theo sức bán thực tế, thay vì dựa hoàn toàn vào kỳ vọng tăng trưởng.
Thứ ba, cân đối thu – chi theo thời gian.
Không chỉ quan tâm tổng thu và tổng chi, doanh nghiệp cần chú ý thời điểm tiền vào và tiền ra. Việc sắp xếp lại lịch thanh toán, thương lượng giãn thời hạn trả tiền cho nhà cung cấp có thể giúp giảm áp lực tiền mặt trong ngắn hạn.
Thứ tư, lập dự báo dòng tiền định kỳ.
Dự báo dòng tiền theo tuần hoặc theo tháng giúp doanh nghiệp nhìn trước các thời điểm thiếu hụt tiền để chủ động điều chỉnh kế hoạch kinh doanh, thay vì xử lý khi đã rơi vào khủng hoảng tiền mặt.
Thứ năm, kiểm soát chi phí và quyết định đầu tư.
Các khoản chi và đầu tư cần được xem xét dưới góc độ dòng tiền, không chỉ lợi nhuận. Tránh dàn trải nguồn
6. Kết luận
Trong hoạt động kinh doanh, lợi nhuận là thước đo hiệu quả, nhưng dòng tiền mới là yếu tố quyết định sự sống còn của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có thể báo lãi trong nhiều kỳ liên tiếp, nhưng nếu không kiểm soát được tiền mặt, rủi ro tài chính vẫn luôn hiện hữu.
Vì vậy, thay vì chỉ tập trung vào doanh thu và lợi nhuận, doanh nghiệp cần quản trị dòng tiền song song với quản trị kết quả kinh doanh. Khi tiền được theo dõi, dự báo và kiểm soát tốt, doanh nghiệp không chỉ tránh được tình trạng thiếu tiền dù đang có lãi, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng ổn định và bền vững trong dài hạn.
Mục lục
Nhiều doanh nghiệp rơi vào một tình huống tưởng như mâu thuẫn: báo cáo tài chính thể hiện có lãi, nhưng tài khoản ngân hàng thường xuyên ở trạng thái cạn tiền. Doanh thu vẫn ghi nhận đều đặn, lợi nhuận vẫn dương, nhưng đến lúc cần chi trả lương, thanh toán cho nhà cung cấp hay nộp thuế, doanh nghiệp lại phải xoay xở từng khoản.
Thực tế này khiến không ít chủ doanh nghiệp bối rối và đặt câu hỏi: “Doanh nghiệp mình đang làm ăn có lãi, vậy vì sao lúc nào cũng thiếu tiền?” Nguyên nhân nằm ở một điểm mấu chốt mà nhiều người mới quản lý tài chính doanh nghiệp thường bỏ qua: lợi nhuận không đồng nghĩa với tiền mặt sẵn có.
Hiểu đúng bản chất của vấn đề này là bước đầu tiên để doanh nghiệp tránh rơi vào tình trạng thiếu tiền kéo dài, dù trên sổ sách vẫn đang “làm ăn có lời”.
1. Phân biệt lãi kế toán và dòng tiền
Trong quản lý tài chính doanh nghiệp, lãi kế toán và dòng tiền là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, nhưng lại rất dễ bị nhầm lẫn.
Lãi kế toán là con số được ghi nhận trên sổ sách kế toán. Khoản lãi này hình thành khi doanh nghiệp đã bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ và đủ điều kiện ghi nhận doanh thu, không phụ thuộc việc tiền đã thu về hay chưa. Nói cách khác, lãi kế toán phản ánh kết quả kinh doanh theo nguyên tắc kế toán, chứ chưa phản ánh lượng tiền thực có trong doanh nghiệp.
Trong khi đó, dòng tiền thể hiện tiền thực thu – thực chi trong một khoảng thời gian. Dòng tiền cho biết doanh nghiệp thực sự có bao nhiêu tiền mặt hoặc tiền trong tài khoản để chi trả các nghĩa vụ hằng ngày như lương, tiền thuê, tiền hàng, thuế và các khoản vay.
Sự khác biệt này lý giải vì sao hai con số thường không trùng nhau: doanh nghiệp có thể ghi nhận lãi do đã bán được hàng, nhưng nếu khách hàng chưa thanh toán, tiền chưa về thì dòng tiền vẫn âm. Ngược lại, có thời điểm doanh nghiệp không có lãi kế toán nhưng dòng tiền vẫn dương do thu được công nợ từ các kỳ trước.
Việc phân biệt rõ lãi kế toán và dòng tiền giúp doanh nghiệp nhìn đúng “sức khỏe tiền mặt” của mình, thay vì chỉ dựa vào con số lợi nhuận trên báo cáo.
2. Nguyên nhân chính khiến doanh nghiệp có lãi nhưng thiếu tiền
2.1 Công nợ phải thu lớn, khách hàng trả chậm
Doanh nghiệp đã bán hàng, đã ghi nhận doanh thu và lợi nhuận, nhưng tiền vẫn nằm ở khách hàng. Khi thời hạn thanh toán kéo dài, hoặc khách hàng trả chậm so với hợp đồng, dòng tiền vào bị nghẽn. Trên sổ sách vẫn có lãi, nhưng thực tế doanh nghiệp không có tiền để xoay vòng chi tiêu hằng ngày.
2.2 Chi tiền trước – thu tiền sau
Nhiều mô hình kinh doanh buộc doanh nghiệp phải ứng tiền trước: mua nguyên vật liệu, trả tiền thuê, trả lương, chi marketing… trong khi doanh thu chỉ thu được sau một thời gian. Khoảng chênh lệch thời gian này khiến tiền mặt bị thiếu hụt, dù hoạt động kinh doanh nhìn chung vẫn có lãi.
2.3 Hàng tồn kho nhiều, vốn bị “chôn”
Hàng tồn kho là tài sản, nhưng không phải tiền mặt. Khi doanh nghiệp nhập hàng quá nhiều hoặc hàng bán chậm, một lượng lớn vốn bị “nằm im” trong kho. Lợi nhuận chỉ phát sinh khi hàng được bán, còn trong thời gian tồn kho, doanh nghiệp vẫn phải chi tiền cho lưu kho, bảo quản, vận hành mà không có dòng tiền về.
2.4 Đầu tư, mua tài sản, trả nợ vay
Việc mua máy móc, thiết bị, phương tiện, hoặc trả nợ gốc vay ngân hàng đều làm giảm tiền mặt ngay lập tức. Tuy nhiên, các khoản này thường không được ghi nhận toàn bộ vào chi phí trong kỳ, nên lợi nhuận kế toán vẫn dương, trong khi tiền trong tài khoản lại giảm mạnh.
2.5 Mở rộng kinh doanh quá nhanh
Khi doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, mở thêm chi nhánh, tuyển thêm nhân sự, tăng quy mô sản xuất, nhu cầu vốn lưu động cũng tăng theo. Nếu dòng tiền không được chuẩn bị tương ứng, doanh nghiệp rất dễ rơi vào tình trạng càng bán nhiều, càng thiếu tiền, dù lợi nhuận trên báo cáo vẫn đẹp.
2.6 Chi phí cố định cao, quản lý dòng tiền kém
Các khoản chi cố định như lương, thuê văn phòng, chi phí vận hành phải trả đều đặn mỗi tháng. Nếu doanh nghiệp không theo dõi sát dòng tiền vào – ra, không lập kế hoạch thu chi cụ thể, chỉ cần doanh thu về chậm hơn dự kiến cũng đủ khiến tiền mặt không đủ dùng, dù tổng thể vẫn đang có lãi.
3. Hậu quả khi thiếu tiền mặt dù đang có lãi
Thiếu tiền mặt không chỉ là vấn đề tạm thời về dòng tiền, mà còn kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho hoạt động kinh doanh, ngay cả khi doanh nghiệp đang có lãi trên sổ sách.
Trước hết, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng không đủ tiền chi trả các nghĩa vụ ngắn hạn. Lương nhân viên, tiền thuê mặt bằng, thanh toán cho nhà cung cấp hay nộp thuế đều là những khoản phải trả đúng hạn. Chỉ cần chậm trễ, hoạt động vận hành đã bắt đầu bị ảnh hưởng.
Tiếp theo là mất uy tín với đối tác và người lao động. Việc thanh toán chậm, xin giãn nợ hay liên tục hứa hẹn dễ khiến nhà cung cấp dè chừng, hạn chế bán chịu, còn nhân sự thì thiếu niềm tin vào sự ổn định của doanh nghiệp. Uy tín một khi suy giảm sẽ rất khó khôi phục trong ngắn hạn.
Nguy hiểm hơn, thiếu tiền mặt kéo dài có thể dẫn đến đứt gãy dòng tiền. Khi không còn đủ tiền để duy trì hoạt động thường xuyên, doanh nghiệp buộc phải vay ngắn hạn, xoay vòng bằng các giải pháp tạm bợ, làm tăng rủi ro tài chính. Trong nhiều trường hợp, dù doanh nghiệp vẫn “có lãi” trên báo cáo, nhưng thực tế vẫn đứng trước nguy cơ đình trệ hoạt động hoặc thậm chí phá sản vì không còn khả năng thanh toán.
4. Giải pháp cải thiện dòng tiền
Để thoát khỏi tình trạng có lãi nhưng vẫn thiếu tiền, doanh nghiệp cần chuyển trọng tâm từ “chỉ nhìn lợi nhuận” sang quản trị dòng tiền một cách chủ động. Dưới đây là những giải pháp thực tế, dễ áp dụng, đặc biệt phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Thứ nhất, quản lý công nợ chặt chẽ.
Doanh nghiệp cần theo dõi sát thời hạn thanh toán của từng khách hàng, hạn chế bán chịu tràn lan và có chính sách nhắc nợ rõ ràng. Công nợ được thu đúng hạn sẽ giúp tiền quay vòng nhanh hơn và giảm áp lực thiếu tiền mặt.
Thứ hai, kiểm soát hàng tồn kho.
Duy trì tồn kho ở mức hợp lý giúp tránh tình trạng vốn bị “chôn” quá lâu. Doanh nghiệp nên rà soát hàng chậm luân chuyển, điều chỉnh kế hoạch nhập hàng theo sức bán thực tế, thay vì dựa hoàn toàn vào kỳ vọng tăng trưởng.
Thứ ba, cân đối thu – chi theo thời gian.
Không chỉ quan tâm tổng thu và tổng chi, doanh nghiệp cần chú ý thời điểm tiền vào và tiền ra. Việc sắp xếp lại lịch thanh toán, thương lượng giãn thời hạn trả tiền cho nhà cung cấp có thể giúp giảm áp lực tiền mặt trong ngắn hạn.
Thứ tư, lập dự báo dòng tiền định kỳ.
Dự báo dòng tiền theo tuần hoặc theo tháng giúp doanh nghiệp nhìn trước các thời điểm thiếu hụt tiền để chủ động điều chỉnh kế hoạch kinh doanh, thay vì xử lý khi đã rơi vào khủng hoảng tiền mặt.
Thứ năm, kiểm soát chi phí và quyết định đầu tư.
Các khoản chi và đầu tư cần được xem xét dưới góc độ dòng tiền, không chỉ lợi nhuận. Tránh dàn trải nguồn
6. Kết luận
Trong hoạt động kinh doanh, lợi nhuận là thước đo hiệu quả, nhưng dòng tiền mới là yếu tố quyết định sự sống còn của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có thể báo lãi trong nhiều kỳ liên tiếp, nhưng nếu không kiểm soát được tiền mặt, rủi ro tài chính vẫn luôn hiện hữu.
Vì vậy, thay vì chỉ tập trung vào doanh thu và lợi nhuận, doanh nghiệp cần quản trị dòng tiền song song với quản trị kết quả kinh doanh. Khi tiền được theo dõi, dự báo và kiểm soát tốt, doanh nghiệp không chỉ tránh được tình trạng thiếu tiền dù đang có lãi, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng ổn định và bền vững trong dài hạn.
Tác giả của bài viết
Chúng tôi đến từ công ty Miền Nam!
